Psychotherapie

Soorten psychotherapie

Schematherapie

Schematherapie richt zich op het doorgronden van gedragspatronen, met als doel deze te veranderen. Tijdens de therapie wordt onderzocht wat de invloed is van ervaringen uit je jeugd op je dagelijkse leven en gedrag. Gevoelens en overtuigingen worden in schema’s aangeduid. Deze schema’s van voelen en vinden ontwikkelen zich al in de kindertijd, en bepalen hoe mensen over zichzelf denken en hoe ze de wereld om hen heen ervaren. Sommige ervaringen op jonge leeftijd kunnen tot minder functionele schema’s leiden, waardoor je bijvoorbeeld een ‘vertekend’ zelfbeeld hebt ontwikkeld.

Schematherapie kan effectief zijn voor mensen met ernstige psychische stoornissen, zoals een persoonlijkheidsstoornis of een vaak terugkomende depressie. Via schematherapie leer je te voelen waar je behoefte aan hebt, zodat je beter voor jezelf kunt opkomen. Hierdoor kun je niet alleen je gedrag veranderen, maar uiteindelijk ook een evenwichtiger zelfbeeld ontwikkelen, zodat je de wereld om je heen op een nieuwe manier bekijkt.

EMDR

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) is een vorm van psychotherapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring. Denk aan een ongeval, seksueel geweld of een geweldincident. Zulke gebeurtenissen kunnen diep ingrijpen in het leven. Een groot deel van de getroffenen ‘verwerkt’ deze ervaringen op eigen kracht. Bij anderen ontwikkelen zich psychische klachten. Vaak gaat het om herinneringen aan de schokkende gebeurtenis die zich blijven opdringen, waaronder angstwekkende beelden (herbelevingen, flashbacks) en nachtmerries. Andere klachten die vaak voorkomen, zijn schrik- en vermijdingsreacties. We spreken dan meestal van een ‘posttraumatische stress-stoornis’ (PTSS).

EMDR is een kortdurende geprotocolleerde therapievorm. Als het gaat om een trauma na een eenmalige ingrijpende gebeurtenis, ben je vaak al na enkele sessies in staat om je dagelijkse bezigheden weer op te pakken. Bij langdurig trauma en bij complexere problematiek duurt de behandeling langer. EMDR kan als op zichzelf staande behandeling worden aangeboden, maar ook worden ingezet als onderdeel van een totaalbehandeling.

Acceptance and commitment therapy (ACT)

Veel mensen worstelen met emoties of gedachten die ze liever niet willen hebben. Niemand wil verdriet, somberheid, zelfkritiek, negatieve gedachten, angst of onzekerheid in zijn leven, maar het is er wel. Het gevecht tegen deze emoties of gedachten kost energie en levert daardoor vaak alleen maar meer ellende op. Hoe meer je probeert negatieve emoties eronder te houden, hoe sterker ze worden. Vergelijk het met een bal die je onder water duwt. Hoe dieper je hem duwt, hoe meer kracht het kost en hoe sneller hij weer aan de oppervlakte is als je hem loslaat.

ACT (Acceptance and Commitment Therapy) helpt om uit dit gevecht te stappen. Het is een praktische methode om tot acceptatie te komen; verdriet mag er immers zijn. De behandeling richt zich in de eerste plaats dan ook niet op het wegnemen van klachten, maar op het vergroten van je mogelijkheden om ermee om te gaan. Daardoor ontstaat ruimte om andere keuzes te maken die meer werkbaar zijn. Op die manier kun je je richten op dingen die je werkelijk belangrijk vindt, maar die vaak ondersneeuwen in de waan van de dag.

Bij ACT worden inzichten uit de gedragstherapie, cognitieve therapie en mindfulness-based therapieën geïntegreerd. Mindfulness oefeningen horen bij ACT. Ze helpen om eigen denkpatronen te herkennen en milder te oordelen. Negatieve emoties verdwijnen niet, maar hoeven niet meer het hele leven te bepalen. Want er is nog zoveel meer.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie gaat ervan uit dat gedachten invloed hebben op gevoelens en gedrag. In je leven ontwikkel je overtuigingen (cognities) over jezelf en anderen. Die kunnen leiden tot gevoelens zoals angst, verdriet of boosheid. Het gedrag wordt op deze gevoelens aangepast. Bij cognitieve therapie ligt de nadruk op het veranderen van de manier van denken. Als gedachten veranderen, veranderen gevoelens en gedrag immers mee. Er wordt vaak gewerkt met huiswerkopdrachten en oefeningen. De meeste behandelingen nemen tussen de 10 en 25 sessies in beslag.

Cliëntgerichte psychotherapie (Persoonsgerichte Experiëntiële Psychotherapie)

Een belangrijk uitgangspunt van cliëntgerichte psychotherapie is dat psychisch welzijn samenhangt met de mogelijkheden om onszelf te zijn en ons steeds te ontwikkelen. In een omgeving die voldoende veiligheid biedt, kun je je het beste ontplooien. In een onveilige buiten- of binnenwereld kan dit proces van ontwikkeling echter stagneren en kunnen klachten ontstaan. Je voelt je bijvoorbeeld somber, gespannen of je hebt het gevoel vast te lopen. In cliëntgerichte psychotherapie worden klachten gezien als uiting van betekenisvolle problemen. De samenhang van klachten en problemen worden via het gevoel onderzocht: een bewustwordingsproces.

Het zicht krijgen op deze persoonlijke problemen lukt wanneer je in contact bent met jezelf, met het eigen innerlijk. Dus het gaat niet alleen over gedachten, maar vooral ook over contact met gevoelens. Door in gesprek te komen over je gevoelens en gedachten, kun je je problemen onderzoeken en ontdekken hoe je hierin verder kunt komen.

De houding van de psychotherapeut in dit gesprek is van groot belang. Die therapeutische houding bestaat uit drie elementen: empathie, acceptatie en echtheid. Dat wil zeggen: de psychotherapeut accepteert je zoals je bent. Hij is dus niet veroordelend en helpt je om jezelf niet te veroordelen. De psychotherapeut is persoonsgericht: hij neemt niet je psychische ‘stoornis’ als uitgangspunt, maar spreekt jou aan als persoon.

Groepspsychotherapie

Groepstherapie is therapie in groepsverband. Een beperkt aantal deelnemers, vaak acht tot tien, vormt samen met een groepstherapeut een therapiegroep die regelmatig bij elkaar komt. Meestal is er één keer per week een bijeenkomst die anderhalf tot twee uur duurt. Tijdens zo’n bijeenkomst bespreken en/of behandelen de groepsleden belangrijke onderwerpen met elkaar onder begeleiding van de therapeut.

Niet alleen de cliënt en de therapeut, maar alle groepsleden spelen daarbij een rol. Met het gegeven dat de therapie plaatsvindt in en met een groep, werkt iedereen wel aan zijn of haar eigen problemen. In een therapiegroep gebeuren dingen in het contact met anderen, die vergelijkbaar zijn met het gewone leven buiten de therapie. Mensen zeggen en doen dingen die anderen beïnvloeden. Daarbij kunnen gevoelens van herkenning, boosheid, verdriet of genegenheid ontstaan. Omdat alle deelnemers hun eigen persoonlijkheid, levensgeschiedenis en problemen meebrengen, reageren zij ieder op een eigen specifieke wijze. Daardoor kan groepstherapie voor iedereen een zeer actief en leerzaam proces zijn. Natuurlijk is er tijdens de bijeenkomsten ook afwisselend aandacht voor de afzonderlijke deelnemers. De ene keer zal de een meer aan bod komen, de andere keer de ander.